Σαμαρίνα

Το ψηλότερο ελληνικό χωριό (285 κάτ., υψόμ. 1.500 μ.), χτισμένο δυτικά των Γρεβενών, στις πλαγιές της πιο ψηλής κορυφής της Πίνδου (Σμόλικας). Ο πληθυσμός της αυξομειώνεται εξαιτίας του χαρακτήρα της κωμόπολης ως θερινής διαμονής των διασκορπισμένων στα πεδινά της Μακεδονίας, Ηπείρου και Θεσσαλίας κατοίκων της, οι οποίοι εξάλλου την εγκαταλείπουν το χειμώνα (από το Νοέμβριο ως το Μάιο) εξαιτίας του ψύχους, οπότε μένουν στο χωριό ελάχιστα άτομα. Η ίδρυση της Σ. πρέπει να χρονολογηθεί στα πριν του 16ου αι. χρόνια. Στις αρχές του αι. αυτού κάτοικοι του χωριού που βρίσκονταν στην περιοχή της κοντινής μονής της Αγ. Παρασκευής (Παλιά Σ.) μετοίκησαν κατά φάρες στη θέση όπου βρίσκεται το σημερινό χωριό. Από τα τέλη του 18ου αι. άρχισε η μεγάλη οικονομική ακμή της Σ., που οφειλόταν στο εμπόριο των μάλλινων ειδών της. Η άνθησή της κράτησε τρία τέταρτα περίπου αιώνα. Σημειώνεται ταυτόχρονα και ακμή της τοπικής θρησκευτικής ζωγραφικής και ξυλογλυπτικής, των οποίων δείγματα σώθηκαν στις μεγάλες εκκλησίες της κωμόπολης (Κοίμηση, Γέννηση της Θεοτόκου, Προφήτης Ηλίας, Μεταμόρφωση και Άγιος Αθανάσιος. Η παρακμή της άρχισε μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, οπότε η νομαδική μετακίνηση των κατοίκων έγινε δυσκολότερη, γεγονός που προκάλεσε τη βαθμιαία ερήμωση της Σαμαρίνας. Το χωριό Σαμαρίνα και ο Σμόλικας.